Connect with us



<

Zdrowie

Alergia – znak cywilizacji

Published

on

„Jestem alergikiem” – według Polskiego Towarzystwa Alergologicznego tak może dziś o sobie powiedzieć połowa Polaków. Wszystkie badania dowodzą także, że liczba osób dotkniętych tą niejednorodną chorobą stale rośnie. Co więcej, kiedyś uważano, że alergia to zmartwienie głównie krajów rozwiniętych, jednak choroby alergiczne dotykają także mieszkańców krajów rozwijających się. Zdaniem World Allergy Organization – Światowej Organizacji Alergii, u 30 – 40 proc. populacji świata występuje co najmniej jedno schorzenie alergiczne i problem będzie narastał.

Alergia (nazywana czasem potocznie uczuleniem, choć nie są to terminy tożsame) to nieprawidłowa reakcja na występujące w środowisku, na ogół niegroźne substancje i czynniki. Układ odpornościowy zamiast je zignorować, traktuje jako zagrożenie i uruchamia reakcje obronne. Termin alergia pochodzi z języka greckiego i jest opisem tego mechanizmu – allos znaczy inny, ergos oznacza reakcję.

Przyczyny alergii nie zostały do końca poznane, ale wiadomo, iż znaczenie mają czynniki genetyczne oraz środowiskowe. Szacuje się, że od 40 do nawet 80 procent alergików odziedziczyło tę skłonność po swoich przodkach2. Czynnikiem wywołującym reakcję alergiczną jest tzw. alergen.

Najprościej alergeny dzieli się na:

Advertisement
  • wziewne (inhalacyjne), występujące w powietrzu i dostające się do organizmu przez drogi
  • oddechowe,
  • pokarmowe,
  • kontaktowe – wywołujące reakcję organizmu po kontakcie ze skórą.

Wśród powszechnie występujących alergenów wziewnych, najczęstszą przyczyną alergii są roztocza kurzu domowego, pyłki traw i drzew, sierść kota, zarodniki grzybów pleśniowych. Alergię pokarmową najczęściej wywołują mleko i jego składniki, białko jaja kurzego, pszenica, żyto. Silnym alergenem mogą być ryby i „owoce morza”, kukurydza, orzechy, miód, niektóre owoce i warzywa oraz wiele innych składników pokarmowych, w tym chemiczne dodatki do przetworzonej żywności. Katalog alergenów pokarmowych pozostaje otwarty.

Osobną grupę stanowią uczulenia na jad owadów błonkoskrzydłych, uczulenie kontaktowe na lateks czy niektóre metale, np. nikiel. Nadwrażliwość może dotyczyć także najróżniejszych leków oraz związków chemicznych.

W praktyce rozróżnia się także alergeny całoroczne (np. roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt domowych) oraz sezonowe (pyłki traw i drzew). Wymienienie wszystkich potencjalnych alergenów jest praktycznie niemożliwe.

Różne oblicza choroby

Kontakt z alergenem wyzwala reakcję organizmu osoby wrażliwej na daną substancję. Układ immunologiczny zostaje pobudzony do produkcji swoistych przeciwciał IgE lub komórek specyficznie reagujących na konkretny alergen. Reakcja alergiczna objawia się w różny sposób, dotyka zazwyczaj określonego narządu lub zespołu tkanek czy komórek. Najczęściej występujące objawy alergii to nieżyt nosa, łzawienie, zapalenie spojówek, trudności w oddychaniu, wysypka i inne objawy skórne, dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, np. biegunki. Warto pamiętać, że objawy te są charakterystyczne także dla wielu innych schorzeń, dlatego alergia często nie od razu jest rozpoznawana.

Advertisement

W skrajnych przypadkach reakcją organizmu na alergen może być wstrząs anafilaktyczny. Reakcja alergiczna zachodzi tylko u osoby uczulonej na dany czynnik i może mieć różne postacie kliniczne.

W katalogu chorób alergicznych znajdują się m.in.:

  • Alergiczny nieżyt nosa (ANN), który jest następstwem stanu zapalnego błony śluzowej nosa. Światowa Organizacja Alergii szacowała kilka lat temu, iż na ANN cierpi 10 – 30 procent populacji3,
  • Atopowe zapalenie skóry (AZS),
  • Astma alergiczna – przewlekłe zapalne schorzenie dróg oddechowych,
  • Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z powodu astmy cierpi na całym świecie około 235 milionów ludzi4. W Polsce na astmę choruje ok. 4 milionów osób5.
  • Alergiczne zapalenie spojówek,
  • Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok obocznych,
  • Pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy,
  • Alergia pokarmowa.

Z alergią związana jest też atopia, czyli genetycznie uwarunkowana skłonność organizmu do produkcji przeciwciał IgE przeciwko substancjom powszechnie występującym w środowisku. Sama atopia nie jest chorobą, lecz sprzyja ona rozwojowi chorób alergicznych.

Najcięższą postacią reakcji alergicznej jest wstrząs anafilaktyczny, czyli uogólniona reakcja całego organizmu, stanowiąca bezpośrednie zagrożenie życia.

Diagnostyka chorób alergicznych

Advertisement

Pierwszym krokiem w diagnostyce chorób alergicznych jest dokładny wywiad lekarski i badanie fizykalne. Dzięki temu lekarz może wykryć związek przyczynowo – skutkowy między potencjalnym alergenem a pojawieniem się określonych objawów. Otrzymuje też informacje o alergii w rodzinie oraz o ewentualnych schorzeniach współwystępujących.

Podejrzenie alergii pociąga za sobą na ogół wykonanie punktowych testów skórnych (prick testy), polegających na nałożeniu na lekko uszkodzony (przez delikatne nakłucie) naskórek roztworu zawierającego określony alergen i obserwacji zmian, jakie pojawią się na skórze. Ta metoda diagnostyczna jest szczególnie przydatna w potwierdzaniu uczulenia na alergeny wziewne. Zdarza się jednak, iż mimo uczulenia pierwszy test skórny daje fałszywie negatywny wynik, który zmienia się dopiero po kilku latach – wraz z rozwojem alergii.

Wykonuje się również tzw. testy płatkowe, pomocne w rozpoznawaniu alergii kontaktowej na metale, składniki kosmetyków i maści leczniczych. Podczas testu płatki bibuły nasączone alergenem zwykle przez dwie doby pozostają przyklejone na skórze pleców.

Wykrywaniu alergii na jad owadów błonkoskrzydłych oraz niektóre leki służą testy śródskórne, polegające na wstrzykiwaniu roztworu z alergenem w coraz większym stężeniu, aż do wystąpienia reakcji lub do osiągnięcia maksymalnego bezpiecznego stężenia. W celach diagnostycznych możliwa jest również prowokacja alergenem, czyli podanie do nosa, oka lub oskrzeli roztworu z czynnikiem podejrzewanym o wywoływanie reakcji uczuleniowej.

Advertisement

Kolejną metodą jest badanie krwi dla określenia wysokości stężenia przeciwciał IgE, wskaźnika reakcji alergicznej (po wykluczeniu innych przyczyn jego wzrostu, którą może być np. inwazja pasożytów).

Prostą metodą potwierdzenia alergii pokarmowej jest eliminacja z diety poszczególnych składników. Ustąpienie objawów uczulenia po odstawieniu określonego pokarmu dowodzi jego alergizującego wpływu. Rozpoznaniu astmy służy m.in. badanie spirometryczne, oceniające wydolność układu oddechowego.

Możliwości terapii

Najprostszą metodą walki z alergią wydawać się może unikanie kontaktu z alergenami, jednak, w praktyce, nawet przy alergii pokarmowej trudno całkowicie je wyeliminować. Podstawą w terapii chorób alergicznych są leki działające na objawy. Farmakologia oferuje bogaty arsenał takich środków, w wielu postaciach. Stosowane są leki przeciwhistaminowe o działaniu przeciwalergicznym, glikokortykosteroidy – o działaniu przeciwzapalnym, leki antyleukotrienowe (hamują mechanizmy nasilające stan zapalny), przeciwzapalne kromony, leki obkurczające naczynia oraz kilka grup leków o celowanym działaniu przeciwastmatycznym. Leki te mogą mieć różną postać i różny schemat podawania, są przyjmowane doraźnie lub muszą być stosowane stale. Działają tylko na objawy choroby, łagodzą reakcję alergiczną, ale jej nie usuwają.

Advertisement

Natomiast jedyną metodą przyczynowego leczenia alergii jest immunoterapia alergenowa, która może trwale zablokować reakcję układu odpornościowego na dany alergen.

Immunoterapia w walce z alergią

Według Światowej Organizacji Zdrowia tylko znana od ponad stu lat immunoterapia alergenowa (zwana potocznie odczulaniem) może zmienić naturalny przebieg choroby alergicznej. Terapia polega na podawaniu osobie uczulonej coraz większych dawek szczepionki zawierającej najczęściej jeden lub rzadziej kilka alergenów. Następnie, w dłuższych odstępach czasu, podaje się dawki podtrzymujące, dzięki czemu organizm przyzwyczaja się stopniowo do danego czynnika i przestaje na niego reagować, przestaje wytwarzać przeciwciała przeciw danemu alergenowi, nie pojawiają się objawy alergii.

Niestety, nie jest to szybka terapia – leczenie trwa 3 – 5 lat, a zanim układ odpornościowy przestanie reagować na alergen konieczne jest równoczesne stosowanie standardowej farmakoterapii. Jednak pierwsze efekty odczulania można dostrzec czasem już po kilku miesiącach, objawy zmniejszają się, a dawki niezbędnych leków przeciwhistaminowych czy przeciwzapalnych są coraz mniejsze.

Advertisement

Najlepsze efekty immunoterapii osiąga się w przypadku uczulenia na jad owadów błonkoskrzydłych, pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, sierść kota, alergeny pleśni. Korzyści odnoszą przede wszystkim pacjenci z alergicznym nieżytem nosa, alergicznym zapaleniem spojówek, ale też astmą alergiczną (w lżejszej postaci i dobrze kontrolowaną) oraz – niekiedy – z atopowym zapaleniem skóry.

Oceny potencjalnych korzyści z immunoterapii i kwalifikacji do takiego leczenia zawsze dokonuje lekarz alergolog. Przeciwwskazaniem mogą być współistniejące choroby (np. nowotworowe czy niestabilne choroby serca), zaburzenia układu odpornościowego itp. Wraz z postępem medycyny zmieniają się jednak także standardy leczenia. Jeszcze kilka lat temu uważano, iż w przypadku astmy o podłożu alergicznym immunoterapia nie daje oczekiwanych korzyści. W świetle nowych zaleceń, w przypadku dobrze kontrolowanej, stabilnej astmy, zwłaszcza u dzieci i młodzieży, zastosowanie immunoterapii może być bardzo skuteczne. A terapia jest możliwa już od 5. roku życia, choć ta granica wieku nie została sztywno ustalona – wynika jedynie z obaw czy młodsze dziecko będzie potrafiło dobrze współpracować przy takiej formie leczenia.

Postęp w leczeniu

Do niedawna powszechnie dostępna była w Polsce jedynie immunoterapia iniekcyjna, czyli podskórne podawanie roztworu alergenu. Teraz możliwa jest także immunoterapia podjęzykowa, znana i stosowana w Europie i na świecie od ponad 20 lat. Znacznie wygodniejsza dla pacjentów, ponieważ iniekcje wiążą się z koniecznością regularnych (na ogół comiesięcznych) wizyt w gabinecie lekarskim i pobytem w przychodni przez przynajmniej kilkadziesiąt minut. Odczulanie podjęzykowe prowadzone jest także pod nadzorem lekarza, ale samodzielnie i w domu. Tylko pierwszą dawkę trzeba przyjąć w gabinecie alergologa, aby lekarz mógł zaobserwować ewentualne działania niepożądane leku.

Advertisement

Niezaprzeczalną wartością immunoterapii podjęzykowej jest jej nowoczesność i nieinwazyjny charakter, co sprawia, że jest w zgodzie z aktualnymi trendami w medycynie.

Jest to metoda przyjazna pacjentowi:

– pozwala na komfortowe, domowe leczenie

– nie ogranicza codziennych obowiązków i aktywności

Advertisement

– oszczędza czas związany z wizytami u lekarza

– eliminuje towarzyszący zastrzykom stres, szczególnie przykry dla dzieci.

Alergologom umożliwia stosowanie bezpieczniejszej i nowocześniejszej metody, skrócenie kolejek do specjalisty i objęcie jedynym skutecznym leczeniem, jakim jest immunoterapia alergenowa, większej grupy pacjentów.

Co ważne, w świetle wielu badań skuteczność immunoterapii podjęzykowej jest równoważna z odczulaniem iniekcyjnym, profil bezpieczeństwa zdecydowanie wyższy, dlatego możliwe jest jej stosowanie w domu6. Objawy niepożądane, związane z podawaniem immunoterapii podjęzykowej, jeśli w ogóle się pojawiają, to mają charakter miejscowych reakcji w obrębie jamy ustnej i gardła. Może to być np. swędzenie, uczucie niewielkiego obrzęku czy podrażnienia jamy ustnej, co z reguły ma charakter przejściowy i nie wymaga żadnej interwencji lekarskiej7. Specjaliści oceniają, że immunoterapia podjęzykowa jest na tyle bezpieczna, iż nie wymaga zaopatrzenia pacjenta w adrenalinę, niezbędną w przypadku wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego, z jakim sporadycznie można się liczyć przy immunoterapii iniekcyjnej, i z którym lekarz w gabinecie potrafi sobie poradzić. Oczywiście, w immunoterapii podjęzykowej niezbędna jest dobra komunikacja między alergologiem a pacjentem, ponieważ chory w dużym stopniu sam odpowiada za skuteczność terapii, stosując się precyzyjnie do wszystkich zleceń.

Advertisement

Szczepionka podjęzykowa może mieć postać tabletek lub roztworu (kropli), które przyjmuje się w określonych przez lekarza dawkach i schemacie. Jeśli ten schemat zostanie zaburzony, np. z powodu infekcji wirusowej czy bakteryjnej, podobnie jak przy immunoterapii iniekcyjnej, konieczna jest konsultacja z lekarzem. Metodą podjęzykową już teraz mogą odczulać się osoby uczulone na alergeny traw, brzozy, roztoczy kurzu domowego czy bylicy, a wkrótce też cierpiący z powodu alergii na pleśnie i kota.

Jednym z ograniczeń w szerszym stosowaniu immunoterapii podjęzykowej może być koszt preparatów – nierefundowanych i droższych od formy do iniekcji. Jednak analizy dowodzą, iż w dłuższej perspektywie oszczędność czasu, kosztów związanych z dojazdami i wygoda takiego leczenia rekompensują wydatek, który zresztą nie jest barierą nie do pokonania. Koszt leczenia szczepionką podjęzykową to ok. 150 – 200 zł na miesiąc, a w przypadku alergii na pyłki odczulanie trwa tylko kilka miesięcy w roku.

Leczenie alergii ma istotne znaczenie dla przyszłości pacjenta. Skłonność do alergii nie ustępuje z czasem, wręcz przeciwnie – nieleczony alergiczny nieżyt nosa nierzadko sprzyja rozwojowi astmy, nadwrażliwość na jeden alergen pociąga pojawienie się nietolerancji kolejnych czynników.

Jednocześnie niepokoić może jednak zbyt łatwy dostęp do leków przeciwalergicznych, sprzedawanych bez recepty, bez konsultacji z lekarzem. Alergia to nie tylko katar czy łzawienie oczu. Wymaga diagnozy i leczenia pod nadzorem specjalisty. Specjalisty, który ma coraz większe możliwości dostosowania terapii do potrzeb i wymagań pacjenta.

Advertisement

Continue Reading
Advertisement
Click to comment

Leave a Reply

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Polska i Świat

Od 1 czerwca rusza finansowanie in vitro

Published

on

By

fot. PAP

Od 1 czerwca wracamy do finansowania metody in vitro; obecnie zespół ekspertów w ministerstwie opracowuje zasady konkursowe dla placówek medycznych – przekazała w poniedziałek minister zdrowia Izabela Leszczyna podczas otwarcia warszawskiej poradni leczenia niepłodności.

Szefowa MZ na konferencji prasowej z prezydentem Warszawy Rafałem Trzaskowskim podkreśliła, że nowo powstałe centrum leczenia niepłodności w Szpitalu Południowym, będzie oferowało m.in. zastosowanie metody in vitro. Podziękowała prezydentowi stolicy za tę inwestycję.

 

– To bardzo ważne, że od 1 czerwca rząd premiera Donalda Tuska wraca do dobrej decyzji, do finansowania leczenia niepłodności metodą in vitro. 1 czerwca ruszamy. W tej chwili zespół ekspertów w Ministerstwie Zdrowia opracowuje zasady konkursowe. Cieszę się bardzo, że to centrum leczenia niepłodności stanie, jak rozumiem, do konkursu i będzie walczyło o to, aby takie świadczenie móc tutaj przeprowadzać – poinformowała Leszczyna.

 

Advertisement

Prezydent Warszawy podkreślił, że na program in vitro w Warszawie przeznaczono ponad 50 mln zł.

 

– W momencie, kiedy zapadała decyzja, podjęta przez rząd PiS-u, żeby się wycofywać ze wsparcia in vitro, samorządy postanowiły to przejąć na siebie. Bardzo jestem dumny, że w Warszawie urodziło się 2300 dzieci przez ten czas – powiedział Trzaskowski.(PAP)

Advertisement
Continue Reading

Zdrowie

Ponad milion osób choruje na niewydolność serca

Published

on

By

Milion. Aż tyle osób choruje w Polsce na niewydolność serca. Jak skutecznie diagnozować tę śmiertelną chorobę?

 – Niewydolność serca to stan, w którym serce nie jest w stanie przepompować odpowiedniej, zgodnej z aktualnym zapotrzebowaniem, ilości krwi do narządów naszego organizmu. Nie jest pojedynczym rozpoznaniem , ale zespołem klinicznym charakteryzującym się kilkoma głównymi objawami np. duszność i męczliwość, którym mogą towarzyszyć np. tachykardia, objawy podwyższonego ciśnienia w żyłach szyjnych, trzeszczenia nad płucami i obrzęki obwodowe (np. obrzęki kostek). Choroba ta stanowi pierwszą przyczynę zgonów z powodu chorób układu krążenia w Polsce. Niewydolność serca jest diagnozowana u około 1% osób w wieku 55 lat, do ponad 10% w wieku 70 lat – mówi Tomasz Rosiak, kardiolog Grupy American Heart of Poland.

Najczęstszymi przyczynami niewydolności serca są: choroba wieńcowa (w tym przebyty zawał serca), nadciśnienie tętnicze, wady zastawkowe, kardiomiopatie, zapalenie mięśnia sercowego, cukrzyca, zaciskające zapalenie osierdzia.

– Objawy niewydolności serca mogą powodować także choroby spoza układu sercowo-naczyniowego, np. przewlekłe choroby płuc (astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc), ciężka niedokrwistość, marskość wątroby, nadczynność tarczycy czy otyłość. Przyczynami niewydolności serca u młodych ludzi mogą być m.in. choroby wrodzone serca, zakażenia wirusowe (takie jak wirusowe zapalenie mięśnia sercowego), choroby autoimmunologiczne, nadużywanie substancji toksycznych (takich jak alkohol lub narkotyki), a także nadużywanie niektórych leków – uzupełnił kardiolog.

Na niewydolność serca choruje coraz więcej osób – nieleczona może prowadzić do poważnych powikłań. Nieznacznie nasilone objawy w początkowych stadiach choroby utrudniają postawienie jednoznacznej diagnozy.

– Na przykład przebyte zapalenia mięśnia sercowego i uszkodzenia układu oddechowego, które mogą być wynikiem powikłań po przebytych infekcjach m.in. Covid19 mogą wywoływać objawy niewydolności serca. Wtedy lekarze zlecają badanie RTG klatki piersiowej, EKG   i badanie echokardiograficzne, w celu potwierdzenia wstępnej diagnozy. Wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych może być również użyteczne w potwierdzeniu lub wykluczeniu diagnozy – wyjaśnia ekspert, Tomasz Rosiak.

BNP lub NT-proBNP to marker sercowy. Jego pełna nazwa brzmi peptyd natriuretyczny typu B lub N-końcowy fragment propeptydu natriuretycznego typu B.

Advertisement

– Badanie BNP (NT-proBNP) jest narzędziem diagnostycznym w ocenie funkcji serca.  BNP to hormon wydzielany głównie przez mięsień sercowy w odpowiedzi na zwiększone napięcie ściany komór serca, co ma miejsce w przypadku niewydolności serca – wyjaśnia Artur Gabrysiak, specjalista diagnostyki laboratoryjnej Grupa American Heart of Poland.

Badanie BNP (NT-proBNP) zaleca się u wszystkich pacjentów z objawami sugerującymi niewydolność serca (np. duszność), jako jedno z pierwszych badań diagnostycznych.

– Prawidłowe wartości referencyjne dla BNP to wartości poniżej 35 pg/ml, a dla NT-proBNP poniżej 125 pg/ml. Prawidłowe stężenie BNP z dużym prawdopodobieństwem wyklucza niewydolność serca, a objawy takie jak np. duszność lub zatrzymanie płynów są przyczyną innego schorzenia. Im wyższy wynik, tym poważniejszy stan chorobowy. Badanie BNP jest również pomocne w określaniu rokowania (perspektyw) dla pacjentów z niewydolnością serca – omawia Artur Gabrysiak, specjalista diagnostyki laboratoryjnej Grupa American Heart of Poland.

Leczenie niewydolności serca zależy od przyczyny choroby oraz stopnia zaawansowania.

– Główną metodą leczenia niewydolności serca jest terapia farmakologiczna, zmiana stylu życia i w niektórych przypadkach interwencje przezskórne lub kardiochirurgiczne. Farmakoterapia ma na celu zmniejszenie objawów choroby, poprawę funkcjonowania serca oraz zmniejszenie ryzyka zaostrzeń – mówi kardiolog Tomasz Rosiak, American Heart of Poland.

U pacjentów z ryzykiem rozwoju niewydolności serca, badania przesiewowe oparte na BNP lub NT-proBNP, a następnie kompleksowa opieka medyczna mogą zapobiec rozwojowi powikłaniom stanów będących przyczyną podniesionych wartości peptydów natiuretycznych – Artur Gabrysiak, Grupa American Heart of Poland podsumowuje najnowsze wytyczne towarzystw naukowych dot. niewydolności serca w zakresie diagnostyki laboratoryjnej.

Test BNP lub NT-proBNP jest dostępny w większości laboratoriów. Warto zaznaczyć, że od niedawna BNP jest również dostępne u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, w ramach badań refundowanych przez NFZ. Badanie BNP (NT-proBNP) jest niezwykle istotnym narzędziem diagnostycznym w niewydolności serca. Jest to szybki i skuteczny sposób ułatwiający postawienie diagnozy, dzięki temu możliwe jest szybsze wdrożenie odpowiedniego leczenia i zapobieganie powikłaniom.

Advertisement

Continue Reading

Advertisement
Advertisement