Już niemal wiek „Mazurek Dąbrowskiego” jest oficjalnym hymnem Rzeczypospolitej Polskiej i mimo tak długiej historii nadal wzbudza emocje patriotyczne w sercach Polaków, a także stanowi element łączący naród. Na kilka dni przed 96. jubileuszem hymnu w ręce czytelników trafia bogato ilustrowany album „Mazurek Dąbrowskiego. Obrazy, słowa, nuty”, wydany przez Instytut De Republica.

Publikacja, która została zaprezentowana 16 lutego na konferencji w Centrum Prasowym PAP, jest skierowana do wszystkich, którzy zechcieliby poznać niezwykłą historię „Mazurka Dąbrowskiego” i bliżej przyjrzeć się wybitnym postaciom z nim związanym, w tym twórcom słów hymnu Józefowi Wybickiemu oraz generałowi Henrykowi Dąbrowskiemu, który stworzył Legiony Polskie we Włoszech.

„Ten przepiękny album stanowi niezwykle cenne źródło wiedzy z zakresu historii powszechnej, historii sztuki oraz historii literatury – zwracał uwagę prof. zw. dr hab. Andrzej Przyłębski, dyrektor Instytutu De Republica. – Bardzo się cieszę, że właśnie dziś, w drugą rocznicę powołania Instytutu mogę go Państwu zaprezentować” – zaznaczył.

Działalność wydawnicza to jeden z aspektów aktywności Instytutu, którego głównym zadaniem jest wspieranie, promocja i popularyzacja polskiej myśli humanistycznej i społecznej. Wydawnictwo Instytutu De Republica ma już na swoim koncie 55 publikacji. Teraz może się poszczycić wyjątkowym dziełem edytorskim o polskim hymnie.

„Adresatem tej książki są szerokie kręgi czytelników, to nie jest pozycja naukowa dla wąskiej grupy specjalistów. Świadczy o tym także szata ikonograficzna, ilustracje, których starałem się umieścić jak najwięcej i jak najbardziej różnorodnych. Chodziło o to, aby ten suchy tekst wykładu unaocznić, pokazać, jak wyglądali ludzie, mundury, pierwsze druki hymnu” – mówił prof. Janusz Górski, redaktor naukowy albumu.

Wyjaśnił, że te premierowe edycje Mazurka były niemieckojęzyczne, pierwszy polski tekst wraz z nutami ukazał się dopiero w Paryżu w 1828 roku, a na terenie Polski podczas powstania listopadowego. Dodał, że na pierwszych ilustrowanych okładkach tych wydawnictw pojawiły się motywy, które potem przez cały XIX i w pierwszych latach XX wieku, towarzyszyły walkom Polaków o wolność – np. przedstawienie kosyniera.

Według prof. Górskiego polski hymn to pieśń ciągle żywa, która nadal staje się spoiwem narodu w ważnych dla niego chwilach, tym, co go wówczas jednoczy.

Okoliczności powstania „Mazurka Dąbrowskiego” omawiał dr Krzysztof Mordyński, współautor albumu. W jego opinii treść tej pieśni została przez Józefa Wybickiego głęboko przemyślana, a nie była jedynie wynikiem „emocjonalnego wstrząsu”, jakiego doznał wizytując we Włoszech polskie legiony.

„Wybicki był nie tylko natchnionym, romantycznym poetą, ale o wiele bardziej był człowiekiem rozsądku, który od 20 roku życia uczestniczył w polityce. Wydaje się, że on bardzo dobrze tę pieśń przygotował, ma ona odniesienia do sytuacji politycznej i emocjonalnej żołnierzy” – wyjaśniał.

Jego zdaniem świadczą o tym chociażby słowa pierwszej zwrotki „Jeszcze Polska nie zginęła, kiedy my żyjemy”, które czynią ten utwór zawsze aktualnym, bez względu na moment historyczny, w którym jest śpiewany. „Pierwsze słowa pieśni niosą rewolucyjną ideę, że to ludzie tworzą państwo, a nie na odwrót” – podkreślił dr Mordyński.

Prof. Górski wskazał, że pierwsza zwrotka hymnu zawiera cały program ideowy, mieszczący emocje, wolę i czyn.

Zdaniem Przemysława Reya, kolejnego współautora albumu, Wybicki stał się ofiarą sukcesu napisanej przez siebie pieśni, o której wówczas nie wiedział, że zostanie w przyszłości hymnem Polski. „Utwór zrobił taką karierę, że przesłonił całość jego dokonań, a przecież nie było wydarzenia politycznego, w którym Wybicki by nie brał udziału. Zajmował się również sprawami gospodarczymi, np. wprowadzeniem pieniądza papierowego. Był to człowiek zarówno oświecenia, jak i renesansu. Ciągle odkrywamy nowe wymiary jego działalności” – mówił Przemysław Rey.

W jego opinii Józef Wybicki stanowi przykład patrioty, który przez całe życie chciał naprawić Polskę, a potem – gdy upadła – odbudowywać ją. „Do końca mu się to nie udało, ale był współtwórcą Księstwa Warszawskiego, będącego namiastką niepodległości” – podsumował ekspert.

Z różnych powodów tekst pieśni ulegał na przestrzeni dziesięcioleci wielu zmianom, głównie dlatego, że początkowo był przekazywany do ojczyzny przez emisariuszy, którzy uczyli się go na pamięć. „Zmiany wynikały też z tego, że pieśń nie miała rangi hymnu i wprowadzano je w zależności od tego, jakie wówczas było zapotrzebowanie. Jej trawestacji w zbiorach jest kilkaset” – wskazywał Przemysław Rey.

Rangę hymnu „Mazurek Dąbrowskiego” uzyskał dopiero w 1927 roku, po przewrocie majowym. Pieśń miała kilka konkurentek. Endecja popierała „Rotę”, Kościół – „Boże coś Polskę”, piłsudczycy -„Pierwszą Brygadę”. Ostatecznie jednak Mazurek, jako nie tylko bardzo popularny, ale też budzący najmniej kontrowersji, został wybrany polskim hymnem i jest nim do dziś.

Źródło informacji: PAP MediaRoom